In Zoetermeer, aan de Rembrandtstraat, ging op maandag 19 mei een telefoontje over dat klonk als hulp en bleek een handigheidje met een prijskaartje van ruim 12.000 euro. Een keurige stem, de digitale variant van een geperst pak en gepoetste schoenen, stelde zich voor als bankhelpdesk. De rest is voorspelbaar, en juist daarom zo pijnlijk: angst, urgentie, klikken, gehoorzamen. Het geld verdampte sneller dan ochtendnevel boven de Dobbeplas, en wat achterbleef was dat bekende mengsel van schaamte, woede en het knagende ‘had ik maar’. Zoetermeer is weer een illusie armer.
De babbeltruc als ambacht
De babbeltruc is geen knullig gepruts, maar een ambacht. Nummer-spoofing die lijkt op het echte banknummer, een toon van autoriteit, een pseudo-protocol vol ‘veiligheidsrekeningen’ en ‘tijdelijke blokkades’, desnoods een koerier die “uw pas veilig komt stellen”. Het is theater met een strak script, ingestudeerd tot in de pauzes, waarbij de burger de rol van willoos publiek krijgt toebedeeld. En we willen zo graag geloven dat iemand het voor ons fixt, dat we onszelf met plezier het decor in laten duwen.
De perfecte storm van vertrouwen
We worden getraind om snel te handelen en blind te vertrouwen op autoriteit, terwijl banken ons tegelijk overladen met disclaimers, pop-ups en pushberichten. Ironisch genoeg is die ruis de ideale camouflagelaag voor criminelen. Voeg daar vermoeidheid, schermpjesstress en een geloofwaardige smoes aan toe, en je krijgt een perfecte storm. Een seconde twijfel is genoeg; één QR-code, één TAN, één “ja, natuurlijk”, en twaalf mille is op wereldreis zonder retour.
Wat Zoetermeer wél kan doen
Geen kruistocht, wel hygiëne. Hang op, bel je bank zélf via het officiële nummer. Geen codes, geen pas, geen pincode, nooit, aan niemand. Installeer nummerherkenning, zet limieten, schakel meldingen in die je dwingen even stil te staan. Spreek met je buren af dat je elkaar belt bij twijfel; plak desnoods een Post-it naast je telefoon: “Eerst zelf bellen.” En als het misgaat: direct blokkeren, aangifte doen, hulp vragen. Schaamte is de cape die fraudeurs onzichtbaar maakt.
We kunnen doen alsof dit alleen naïviteit is, maar het is vooral menselijkheid in een systeem dat snelheid beloont en nadenken strafbaar maakt met FOMO. Op de Rembrandtstraat kun je een schilderij bewonderen aan de muur, maar ook zien hoe meesterlijk het bedrog van alledag is gecomponeerd. Laten we erover praten in de rij bij de bakker, niet fluisterend maar hardop. De volgende keer dat de ‘bank’ belt om te helpen, laten we de hulp even wachten — en kiezen we voor onze eigen regie.
