Vandaag rolde er weer een “baanbrekend plan” de publieke arena in, compleet met geijkte superlatieven en een fonkelende presentatie die meer glansde dan hij verduidelijkte. Het nieuws beloofde vernieuwing, transparantie en natuurlijk “minder bureaucratie”, omdat die drie woorden, in willekeurige volgorde, nu eenmaal elke kritische vraag als door toverslag wegpoetsen. Het is de trucdoos van de moderne besluitvorming: veel geluid, weinig frictie, en vooral nagenoeg geen meetlat waaraan iemand zich later kan stoten.
Wat er wél werd gezegd
Er werd gesproken over “efficiëntie” alsof het een spier is die je met een peptalk traint. Targets werden aangeduid als “ambities”, deadlines kregen het label “streefbeeld”, en verantwoordelijkheden bleven elegant in de mist. Het publiek kreeg een collage van beloftes met glanzende icoontjes: slimmer, sneller, duurzamer, goedkoper; een alfabetsoep waar elke lepel naar wens smaakt, zolang niemand vraagt wat er precies in de pan zit.
Wat er niet werd gezegd
Wat ontbrak, was een helder spoor van kosten, baten en keuze-alternatieven. Geen scenario’s met risico’s, geen harde KPI’s, geen onafhankelijke toets. Het plan lijkt ontworpen om instemming te maximaliseren en herinnering te minimaliseren: straks herinnert men zich vooral het gevoel van voortgang, niet de feiten die het hadden moeten dragen.
De dashboards en andere rekwisieten
Onvermijdelijk verschenen er dashboards — die troostende kunst van het afvlakken. Kleuren stoplichten vertellen dat alles ‘op schema’ ligt, wat technisch waar blijft zolang je het schema flexibel genoeg tekent. Er was een slogan in hoofdletters, een foto met opgerolde mouwen, en een lintje dat losjes zweefde boven de realiteit, als een ballondier dat weigert neer te dalen.
Wie wint, wie betaalt
De werkvloer betaalt met tijd, de burger met aandacht, en de toekomst met opties die we vandaag achteloos sluiten. Winsten vallen vroeg en zichtbaar; kosten komen laat en verspreid. En wanneer de evaluatie arriveert, zal blijken dat succes zorgvuldig is gedefinieerd als het feit dat het traject heeft plaatsgevonden. De uitkomst? Een overwinning van proces over probleem.
Misschien is dat de kern van onze tijd: we houden meer van het verhaal dan van de waarheid die eraan trekt. Toch is er nog een radicaal eenvoudig alternatief: begin klein, publiceer de aannames, prijs onzekerheid eerlijk in, en leg beslisrechten zo dicht mogelijk bij de gevolgen. Geen wolk van buzzwoorden, maar een heldere tabel die eindelijk iets durft uit te sluiten. Niet heroïsch, wel daadwerkelijk nieuw. En laat de cijfers spreken voordat de slogans het weer overnemen.
