Vandaag kregen we weer een baanbrekende aankondiging—althans, zo klonken de slides. Er was een podium, microfoons en vooral vertrouwen in het woord ‘transitie’. De kern? Er komt iets groots dat niets kost en vanzelf rendeert. Details volgen later, want waarom feiten het feestje laten verpesten.
De belofte-economie
In de belofte-economie draait beleid op PowerPoint. Men strooit met ‘synergie’, ‘taskforce’ en ‘quick wins’, alsof de werkelijkheid een backlog is. Pilots blijven zo lang ‘pilot’ dat niemand merkt dat ze nooit landen. Vraag je om meetbare doelen, dan verschijnt een raketje. Verwachtingen stijgen sneller dan resultaten landen.
Cijfers die niet optellen
De cijfers zijn een kunstvorm. ‘Tot 30% verbetering tegen 2030’, mits de grafiek ver genoeg is ingezoomd. Voetnoten fluisteren over aannames en modellen die doen wat besteld is. Bronnen blijven op vakantie, ergens zonder roaming voor kritische vragen. Intussen raast de nieuwscyclus voorbij en telt niemand na wat nooit is opgeteld.
Wie betaalt?
Wie betaalt dit alles? Volgens de presentatie: niemand. In praktijk: iedereen, met vertraging. De rekening schuift via heffingen die ‘prikkels’ heten en regels die ‘kaders’ spelen. Grote spelers vinden soepel uitzonderingen, kleine drempels. Freelancers worden compliance-officers, mkb’ers spreadsheet-mystici. Het is voor het ‘grotere goed’, dat elastische begrip dat altijd past.
Transparantie als decor
Transparantie is het decorstuk. Er komt een ‘dashboard’ met meters die zelden rood worden en een pdf waarin alinea’s zwartgelakt zijn uit esthetiek. Open data blijkt een zip-bestand met wachtwoord. Persvragen worden geparkeerd op de vluchtstrook van ‘we komen erop terug’, waar ze keurig wegwaaien zodra de camera’s doven.
Wat nodig is
Wat wél nodig is? Toetsbare doelen, openbaar bronmateriaal, audits met tanden, en pilots met einddatum en exitcriteria. Stop met ‘communiceren is realiseren’: communiceren is spiegelen, realiseren is zwoegen. Noem ‘stakeholders’ kiezers en klanten. Zet budgetten naast resultaten in plaats van naast slogans. Laat experts controleren, ook als de lichten uit zijn.
Tot die tijd blijft het beleidstheater schitteren in duur licht met een dun script. Het publiek betaalt twee keer: eerst het kaartje, daarna het applaus op commando. We verlaten de zaal met een tas vol beloftes en een kassabon zonder btw-nummer. Morgen is er vast een nieuwe première; de stoelen zitten heerlijk, de uitgang lastig.
